Pim: De
geschiedenis van een emancipatiebeweging bestaat uit de handelingen, soms zelfs
hele levens, van een aantal moedige individuen. Dit gegeven wordt door Alex
Bakker perfect gevangen in zijn boek Transgender
in Nederland, een buitengewone geschiedenis. Hij geeft een mooi overzicht
van deze geschiedenis, maar doet dat niet alleen door alle hoogte- en
dieptepunten te bespreken. Hij laat ook de mensen zelf aan het woord en
verrijkt het boek met prachtige en intense levensverhalen.
Het boek is eigenlijk een ode aan deze personen. Want als iets
duidelijk naar voren komt, is dat deze individuen stuk voor stuk moedige mensen
zijn. Onbegrip, treiterijen, geweld en andere obstakels moesten ze overwinnen. Ze
hielden zich staande in een wereld die hen niet begreep. En dat niet alleen: ze
wisten die wereld ook te veranderen en vonden de moed om hun eigen plek op te
eisen.
Bakker haalt deze mensen uit de schaduw en geeft ze de
aandacht die ze verdienen. Dat doet hij ook met professoren, chirurgen en
andere sleutelfiguren uit de medische wereld. De transgendergeschiedenis
speelt zich namelijk voor een groot gedeelte af in deze wereld en Bakker
beschrijft dat met veel aandacht voor de personen die van groot belang zijn
geweest. Coen van Emde Boas, Otto de Vaal, Freek Bouman: namen waar ik nog
nooit van had gehoord, maar die ik nu niet snel meer zal vergeten.
Het is mooi om te lezen hoe Nederland in het verleden op
bepaalde momenten vooruitliep op de rest van de wereld. Zo was Nederland op
wetenschappelijk gebied een gidsland. Maar het is ook schrijnend om te lezen hoeveel er nog moest
gebeuren (en nog steeds moet gebeuren). Net zo schrijnend was het om te lezen over
wat transgenders moesten doorstaan. Zoals dat transvrouwen zich uit moesten kleden
voor politieagenten, om vervolgens bespot en uitgelachen te worden. Gelukkig
staat er ‘geschiedenis’ op het boek en dat soort situaties behoren dan ook tot
het verleden.
Of toch niet?
De geschiedenis van de transgenders is een jonge
geschiedenis en de emancipatie is geen voltooid proces. Geweld, discriminatie
en pesterijen zijn nog lang niet de wereld uit. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het
televisieoptreden van René van der Gijp, onlangs bij Voetbal Inside. Verkleed als vrouw maakte hij de Vlaamse journaliste
Bo van Spilbeeck belachelijk, die kort daarvoor als transvrouw uit de kast was
gekomen. Het was een pijnlijk en misselijkmakende vertoning. Bizar om dit in
2018 op televisie te zien.
Van der Gijp laat zien dat de emancipatie nog een lange weg
te gaan heeft. Gelukkig verschijnen er boeken als deze van Bakker. Ik ben ervan
overtuigd dat dit boek een positieve bijdrage kan leveren aan de samenleving: we
kunnen immers nog veel leren van het verleden. Misschien dat we een paar
exemplaren op moeten sturen naar de heren van Voetbal Inside?
Edward: Historicus Alex Bakker schreef met dit boek een 'eerste poging om de historie vast te leggen', en begint grofweg in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Bakkers opzet is: het beschrijven van de gedachten over en acties voor transgenders op medisch gebied, op juridisch gebied, in de politiek en in de publieke opinie. Hij beschrijft dat steeds nauwkeurig, maar wel heel leesbaar. Het allersprekendst zijn de interviews met transgenders. Daar straalt steevast kracht uit. Van de transvrouwen die in de jaren zestig naar Casablanca trokken om daar zeer risicovolle operaties te ondergaan en soms in Parijs in speciale clubs een dans- en prostitutiebestaan opbouwden, naar de jonge Freddie te Roller die we kennen van De wereld draait door en Hij is een zij.
Het boek eindigt met de vraag of er in de toekomst (en misschien nu al) nog wel behoefte is aan een man-vrouw-definitie en richt de aandacht op een genderdiverse of non-binaire identiteit. Daarmee is Transgender in Nederland niet alleen een geschiedenisoverzicht, maar ook een aanzet tot nagaan wat we precies vinden en waarom. Plus: een aanzet tot een update over tien jaar, als de ontwikkelingen wellicht weer verder zijn.
Transgender in Nederland is een belangrijk boek, omdat het ons toont hoezeer we de afgelopen decennia al anders zijn gaan denken over dit onderwerp, en ook omdat het ons bevraagt naar wat we nú denken en naar de vrijheid die we op dit moment verspreiden. Ik kan het daarom aan iedereen die ook maar enigszins in dit onderwerp geïnteresseerd is - nee, correctie, aan iedereen tout court - zeer aanbevelen.
Reacties
Een reactie posten