DE KWESTIE LEO - Christophe Honoré (Querido, 2001, oorspronkelijke uitgave 1996/1999, vertaald door Karlijn Stoffels)

Pim: Als ik een lijstje moest maken met ‘mooiste films ooit gemaakt’, dan stond Les chansons d’amour daar zeker op. Misschien zou ik de lijst daar zelfs wel mee openen, ik kijk deze intense en ontroerende film minstens één keer per jaar. De eerste keer dat ik hem zag, was ik 15. Ik ben nu 25, dus een snelle rekensom wijst uit dat ik hem inmiddels al minstens tien keer heb gezien. Vanavond kijk ik hem weer.

Regisseur Christophe Honoré zorgt voor een prachtige film, waarin hij elementen uit de typische Franse arthouse film combineert met die uit liefdevolle musicals. Dat hij erg goed kan regisseren, dat weet ik dus al lang. Maar dat hij ook kan schrijven, was nieuw voor mij. Hij schreef onder andere theaterstukken én boeken voor jongeren. Edward wist dat natuurlijk al wel – niet verrassend, want ik ken weinig mensen die zo veel weten van young adult-literatuur als Edward. Van hem leende ik De kwestie Leo.
 

Dit dunne boek – 125 pagina’s – is in 2001 vertaald door Karlijn Stoffels en uitgegeven door Querido. Het bevat twee novelles: Tout contre Léo (1996) en Mon coeur bouleversé (1999). Beide verhalen worden verteld vanuit Marcel en gaan over zijn broer Leo die aids heeft. Het eerste boek vertelt over hoe Marcel, Leo en de rest van de familie ermee omgaan dat hij dood zal gaan, het tweede boek over hoe hun leven doorgaat of juist niet doorgaat na diens dood. Dat hij doodgaat is natuurlijk geen spoiler of verrassende wending; in die tijd was het juist verrassend als je aids had en niet doodging. 

Dat vergeten we nog wel eens: het verleden van hiv en aids wordt immers niet behandeld tijdens de geschiedenislessen op middelbare scholen. Veel mensen (inclusief queer personen) weten dan ook weinig van de ingrijpende periode waarin aids opkwam. Daarom zijn boeken zoals deze belangrijk, omdat ze ons meer leren en van belangrijke inzichten voorzien. De kwestie Leo is daarnaast bijzonder omdat het verhaal wordt verteld vanuit het broertje van iemand die door aids overlijdt. We komen er zo achter dat aids grotere gevolgen heeft gehad dan we denken: de familie die achterblijft is óók slachtoffer.
 

Honoré heeft een sterke schrijfstijl die zowel jongeren als volwassenen aanspreekt. Aan de hand van strakke zinnen en originele details brengt hij op een mooie manier het rouwproces van Leo naar voren. Het is een boek waarvan je na lezing meteen denkt: jammer dat het zo dun is. Gelukkig is het in 2002 verfilmd, met als regisseur, natuurlijk, Christophe Honoré. Ik ga de film zo snel mogelijk zien, hij moet vast prachtig zijn. Want dat Honoré kan regisseren, dat weet ik al lang.

Edward: Redacteur Jacques Dohmen van uitgeverij Querido besloot deze vertaling in 2001 te publiceren, en dat was best een risico. De oorspronkelijke novelles waren te dun voor een eigen uitgave, en dus was het combineren logisch. Maar: Marcel, die de hoofdpersoon is, het jongere broertje van Leo, is in het eerste verhaal tien en in het tweede veertien. Dat heeft gevolgen voor de toon. Maar het maakt uiteindelijk niet echt uit, omdat ze thematisch zo bij elkaar horen. Beide verhalen gaan over het Grote Verzwijgen. Of, zoals Marcel het in een zeldzame uitbarsting tegen zijn familieleden zegt: ‘Jullie dromen van een gezin dat lijkt op een rijtje bloempotten op een graf. Een graf dat door een duif bewaakt wordt op de koop toe. Die belachelijke duif. Wat is nou een duif, dat is helemaal niks. Reken maar dat Leo zich onder zijn steen hartstikke rottig ligt te voelen vanwege die duif.’

Deel twee is wat springerig, wat poëtischer ook, hier en daar. Maar tegelijkertijd gebeurt er veel meer, omdat Marcel nu zijn eigen weg gaat, en niet langer alleen maar het kleine drukke jongetje is. De kracht van dit uitzonderlijke boek schuilt ‘m overigens juist in die charmante heen-en-weer-duikerij. Van Marcel én van de vertelling over Marcel. Maar ook in de volkomen originele beelden, in alles wat weggelaten wordt, in het grote inzicht dat Honoré in mensen heeft en de vanzelfsprekende wijze waarop hij dat door weet te geven. De kwestie Leo is literair fantastisch, psychologisch fantastisch, en vooral: lief. Want die Marcel, die is om onstuimig van te houden. Geen wonder dat Leo gek op hem was.